आठवणींच्या सागरात # १ : भाषाशुध्दी

     बाराव्या शतकाच्या सुमारातस मराठी भाषा  संस्कृत च्या  सासुरवासातून बाहेर पडली आणि आणि स्वतंञ मराठी उदयास अली, त्याचप्रमाणे मोडी जाऊन देवनागरी प्रचलित झाली.  पुढे अनेक शब्द मराठी भाषेत जोडले गेले, त्यात भाषा शुद्धीचे  महान कार्य स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी केले.

     स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी अनेक शब्द मराठी भाषेस दिले... मुख्याध्यापक, वार्ताहर आणि महापौर यांसारखे  अनेक शब्द या प्रतिभावंत कवी, लेखक आणि स्वातंत्र्यवीराने मराठी भाषेस दिले. या अनेक शब्दांनी भाषा समृद्ध झाली. आजही हे सारे शब्द  मराठी मध्ये  वापरात आहेत. या शब्दांची यादी बरीच मोठी आहे.  यातील काही शब्द माझ्या वाचनात, ऐकिवात  आले याची यादी खाली सादर केली आहे,  काही शब्द  मला पु. ल. देशपांडे यांच्या सावरकरांवरील भाषणातून कळाले तर काही वाचनातून आले.

 

                                          नेतृत्व               अर्थसंकल्प
                                          संकलन             विधिमंडळ
                                          क्लिष्ट              तारण
                                          नेपथ्य               शस्त्रसंधी
                                          ध्वनिक्षेपक          राष्ट्र
                                          क्रीडांगण           वेशभूषा  
                                          दिग्दर्शक            गतिमान
                                          टपाल               वेतन
                                          सेवानिवृत्त          संचालन
                                          क्रमांक             प्राचार्य
                                          चित्रपट            प्राद्यापक

    या आणि अश्या अनेक शब्दांनी मराठी भाषा समृद्ध झाली, सावरकरांनी राजकीय, कला, शिक्षण   यांसारख्या अनेक क्षेत्रामध्ये नवीन शब्द मराठी भाषेला दिले.

    जसे नवीन शब्द भाषेत  येतात तसेच काही जुने शब्द काळाच्या ओघात मागे पडत जातात, काही शब्दांचा वापर दैनिंदिन जीवनात कमी होऊ लागतो आणि असे शब्द शब्दकोशात राहतात. हल्लीच्या काळातील इंग्रजीच्या आती वापराने मराठी मिन्ग्रजी झालाय आहे.म्हणजे मराठी भाषेचा प्रवास संस्कृत पासून प्राकृत आणि प्राकृत पासून मराठी आणि आता मिन्ग्रजी कडे चालला आहे. इंग्रजी भाषेचा प्रभाव हा मराठी बरोबर सर्वच भारतीय भाषेंवर दिसतो. मुख्य शहरांमध्ये परिणाम अधिक दिसून येतो, बऱ्याच मुख्य  शहरानं मध्ये घरगुती वापरायची भाषा हि मातृभाषा नसून इंग्रजी आहे.

     काही दिवसांपूर्वी एका उपहारगृहामध्ये नाष्ट्या साठी गेलो असता, घडलेला हा प्रसंग

     माझ्या समोरच बापलेक बसले होते, त्यांच्यातील संवाद काहीसा असा होता...

          

         "Dad, Idlies are so soft na...? Hot and fluppy" ... Girl.

         "Yes, Sambar is also delicious and hot try that vadas" ... Dad

         "Can we call mom, and get some idlies for her"....Girl

         "Yeah, why not?"...Dad, and girl calls to her Mom...

         "Mom, Shall we pick some idlies for you? we are at XXX resto"...Girl

         "Idlies are hot and fluppy"

         "Shall we pick some vadas?" Do you need masala vada or Medu vada??      

      

       वरील संवादात इडली च्या झालेलया IDLIES मेदू वाडयाचे झालेले VADAS फारच हास्यास्पद वाटतात. असे  संवाद म्हणजे पिझ्झा आमटी मध्ये बुडवून आणि पास्त्यामध्ये सांबर घालून खाल्या वाटतात. जशी दिवसेंदिवस सर्वच गोष्टीत क्रांती  असते तशी भाषेतही क्रांती  होतच असते, परंतु वडापाव आणि तळलेली मिरची चे झालेले POTATO VADA AND BREAD WTIH CHEESE, इडली चे झालेले IDLIES आणि पराठयांचे STUFFED BREAD भाषे बरोबर खाद्यपदार्थांच्या झालेल्या कलमाला मूळ पदार्थाची रुची नाही.

पु. ल. देशपांडे यांच्या भाषणाचे संकेतस्तळं ....
      https://www.youtube.com/watch?v=Nbt-TMvdgaA